Όταν κατά την διαδικασία στο ακροατήριο της ποινικής δίκης δημιουργούνται αμφιβολίες περί της ενοχής του κατηγορουμένου οι οποίες δεν μπορούν να αρθούν, όταν, δηλαδή, δεν αποδεικνύεται ούτε η ενοχή ούτε η αθωότητά του, οι αμφιβολίες αυτές λειτουργούν προς όφελός του, δηλαδή οδηγούν στην αθώωση του κατηγορουμένου (αρχή in dubio pro reo, όπως αυτή αποκρυσταλλώνεται στα ά.71 και 178 παρ.3 ΚΠΔ και στο ά.6 παρ.2 ΕΣΔΑ).

• Το Δικαστήριο οφείλει να τηρεί στον φάκελο της δικογραφίας αντίγραφο του ποινικού μητρώου του κατηγορουμένου, ώστε να προκύπτει αν είναι «λευκό» ή αν εκείνος έχει καταδίκες και τι ύψους, προκειμένου να είναι σε θέση να αποφασίσει για την αναστολή ή μη της εκτέλεσης της ποινής του. Στην πράξη, όμως, στα πρωτοβάθμια ποινικά Δικαστήρια το ποινικό μητρώο συνήθως απουσιάζει από την δικογραφία, οπότε ο/η Πρόεδρος ρωτάει τον καταδικασθέντα αν έχει καταδικασθεί ποτέ άλλοτε και σε ποια ποινή.

• Αν χορηγηθεί αναστολή, παρέλθει ο χρόνος της και ο καταδικασθείς δεν καταδικασθεί εκ νέου και αμετακλήτως σε ποινή στερητική της ελευθερίας για κακούργημα ή πλημμέλημα που τελέστηκε κατά την διάρκεια της αναστολής, ούτε ανακληθεί η αναστολή του, η ποινή που είχε ανασταλεί θεωρείται σαν να μην είχε επιβληθεί (ά.102 ΠΚ). Αυτό σημαίνει ότι, μετά την πάροδο πέντε (5) ετών από την λήξη του χρονικού διαστήματος της αναστολής, το δελτίο ποινικού μητρώου παύει να ισχύει και αποκλείεται η χρησιμοποίησή του για οποιονδήποτε σκοπό (ά.573 παρ.1 περ.γ’ ΚΠΔ).

Οι έννοιες αποχρώσες ή επαρκείς ή σοβαρές ενδείξεις ενοχής, οι οποίες χρησιμοποιούνται εναλλακτικά στον ΚΠΔ υπό τις προηγούμενες και υπό την σημερινή μορφή του, είναι ταυτόσημες. Τέτοιες θεωρούνται οι ενδείξεις όταν πιθανολογούν σοβαρά την ενοχή του υπόπτου ή του κατηγορουμένου.

Αν ανακύψουν αστικά ζητήματα κατά την διάρκεια της ποινικής δίκης, το ποινικό Δικαστήριο έχει την ευχέρεια να αναβάλει την δίκη μέχρι να περατωθεί η αστική δίκη. Την απόφαση που θα εκδοθεί από το αστικό Δικαστήριο την εκτιμά ελεύθερα και δεν δεσμεύεται από αυτήν (ά.61 και 62 ΚΠΔ).

Αν από τον χρόνο τέλεσης της πράξης έως τον χρόνο της αμετάκλητης εκδίκασής της (και, συνεπώς, της έκδοσης – δημοσίευσης της αμετάκλητης απόφασης) ίσχυσαν περισσότεροι δικονομικοί κανόνες δικαίου, εφαρμοστέος κανόνας δικαίου είναι, αν δεν ορίζεται με μεταβατική διάταξη το αντίθετο, αυτός που κάθε φορά ισχύει κατά τον χρόνο που επιχειρείται η κάθε διαδικαστική πράξη και, συνεπώς, οι μεν πράξεις οι οποίες έγιναν υπό το κράτος του παλαιού νόμου είναι ισχυρές, το δε ατέλεστο μέρος της διαδικασίας και, επομένως, και η μη διεξαχθείσα ακόμη δίκη θα γίνει σύμφωνα με τον νέο νόμο (ερμηνεία ά.590 παρ.1 ΚΠΔ, ΑΠ 1524/2019).

• Οι δικαστικές διακοπές προβλέπονται στο ά.11 Ν 1756/1988 («Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων και Καταστάσεως Δικαστικών Λειτουργών») και προσδιορίζονται από την 1^η Ιουλίου έως τις 15 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.

• Τα είδη των εκδικαζομένων υποθέσεων και οι Δικαστές που υπηρετούν κατά το διάστημα των δικαστικών διακοπών προβλέπονται στο ά.27 Ν 1756/1988.

Αναλόγως του τρόπου με τον οποίο διώκονται, τα εγκλήματα διακρίνονται σε:

1. Αυτεπαγγέλτως διωκόμενα εγκλήματα (ά.37, 42 ΚΠΔ). Σε αυτά ο Εισαγγελέας κινεί την ποινική δίωξη όταν πληροφορηθεί με οποιονδήποτε τρόπο, λ.χ. μετά από μήνυση, έγκληση, αναφορά, είδηση κλπ., ότι υπάρχουν υπόνοιες τέλεσης αυτών των εγκλημάτων. Και σε

2. Απολύτως κατ’ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα (ά.53 ΚΠΔ). Σε αυτά ο Εισαγγελέας κινεί την ποινική δίωξη όταν πληροφορηθεί μόνο ύστερα από έγκληση, από τον ίδιο, δηλαδή, τον άμεσα παθόντα, ότι υπάρχουν υπόνοιες τέλεσης αυτών των εγκλημάτων.

Η έκδοση (δημοσίευση) των ποινικών δικαστικών αποφάσεων συμπίπτει με την απαγγελία τους στο ακροατήριο του Δικαστηρίου (ά.369 παρ.1 ΚΠΔ). Η καθαρογραφή και υπογραφή τους, όμως, καθυστερεί από κάποιες ημέρες έως κάποιες εβδομάδες, αναλόγως της έκτασης της απόφασης.

Ανάλογα με το ποιος τους καλεί να καταθέσουν κατά την επ’ ακροατηρίω διαδικασία της ποινικής δίκης, οι μάρτυρες διακρίνονται στις εξής τρεις (3) κατηγορίες:

1. Στους μάρτυρες κατηγορητηρίου (τους καλεί ο Εισαγγελέας)

2. Στους μάρτυρες πολιτικής αγωγής (τους καλεί η πολιτική αγωγή) και

3. Στους μάρτυρες υπεράσπισης (τους καλεί ο κατηγορούμενος)

Με την σειρά αυτή εξετάζονται στο Δικαστήριο.

Η περάτωση της ανάκρισης διακρίνεται στα ακόλουθα δύο (2) είδη:

1. Στην ουσιαστική περάτωση της ανάκρισης. Επέρχεται από την στιγμή που η δικογραφία επιστρέφει από τον Ανακριτή ή τον ανακριτικό υπάλληλο στον Εισαγγελέα. Και

2. Στην τυπική περάτωση της ανάκρισης. Επέρχεται από την επίδοση στον κατηγορούμενο απαλλακτικού βουλεύματος ή κλητηρίου θεσπίσματος ή παραπεμπτικού βουλεύματος με κλήση.

Τα είδη της ποινικής δικαιοδοσίας είναι τα εξής δύο (2):

1. Η τακτική ή κοινή ποινική δικαιοδοσία και

2. Η ειδική ποινική δικαιοδοσία (Στρατοδικεία και Δικαστήρια ανηλίκων)

ΕΙΔΙΚΑ ΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ (Η’ ΚΟΙΝΑ) ΠΟΙΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ

Τα τακτικά (ή κοινά) ποινικά Δικαστήρια είναι τα εξής:

Πρωτοβάθμια:

1.    Μονομελές Πλημμελειοδικείο

2. Τριμελές Πλημμελειοδικείο

3. Μονομελές Εφετείο

4. Τριμελές Εφετείο

5. Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο (ΜΟΔ)

Δευτεροβάθμια:

1.    Τριμελές Πλημμελειοδικείο

2. Τριμελές Εφετείο

3. Πενταμελές Εφετείο

4. Μικτό Ορκωτό Εφετείο (ΜΟΕ)

   Είναι όρος ταυτόσημος με τον όρο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων.

Οι κύριες πράξεις των βασικών παραγόντων της ποινικής δίκης είναι, ενδεικτικώς, οι εξής:

• Η παραγγελία του Εισαγγελέα

• Το ένταλμα (σύλληψης ή βίαιης προσαγωγής ή προσωρινής κράτησης) του Ανακριτή

• Η κλήση του Εισαγγελέα ή του Ανακριτή

• Η διάταξη του Εισαγγελέα ή του Ανακριτή ή του Δικαστηρίου

• Η πρόταση (απαλλακτική, παραπεμπτική ή μεικτή) του Εισαγγελέα

• Το βούλευμα (απαλλακτικό, παραπεμπτικό ή μεικτό) του Δικαστικού Συμβουλίου και

• Η απόφαση του Δικαστηρίου

Ο Άρειος Πάγος, ερμηνεύοντας τα άρθρα 171 περ.2 και 333 παρ.3 ΚΠΔ, διακρίνει τους υπερασπιστικούς ισχυρισμούς στα ακόλουθα δύο (2) είδη:

1. Στους μη αυτοτελείς ή αρνητικούς της κατηγορίας ισχυρισμούς. Είναι όσοι κατατείνουν στην παραδοχή από το Δικαστήριο της ελλείψεως στοιχείου της αντικειμενικής ή της υποκειμενικής υποστάσεως εγκλήματος (λ.χ. της ελλείψεως αφαίρεσης κινητού πράγματος ή της ελλείψεως δόλου επί κλοπής [ά.372 ΠΚ]). Προσομοιάζουν με την άρνηση (απλή ή αιτιολογημένη) του αστικού δικονομικού δικαίου. Και

2. Στους αυτοτελείς ισχυρισμούς. Είναι όσοι κατατείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξεως (λ.χ. ο ισχυρισμός περί άμυνας [ά.22 ΠΚ]) ή στην άρση ή την μείωση της ικανότητος του δράστη για καταλογισμό (λ.χ. ο ισχυρισμός περί πραγματικής πλάνης [ά.30 ΠΚ]) ή στην εξάλειψη του αξιοποίνου της πράξεως (λ.χ. ο ισχυρισμός περί έμπρακτης μετάνοιας επί κλοπής [ά.381 ΠΚ]) ή στην μείωση της ποινής (λ.χ. ο ισχυρισμός για αναγνώριση ελαφρυντικής περιστάσεως [ά.84 παρ.2 ΠΚ]). Προσομοιάζουν με τις ενστάσεις του αστικού δικονομικού δικαίου.

• Ύποπτος είναι κάποιος από την στιγμή που κατατίθεται μήνυση ή έγκληση εναντίον του ή συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω.

• Κατηγορούμενος καθίσταται ο ύποπτος όταν ασκείται από τον Εισαγγελέα ποινική δίωξη εναντίον του, στην οποία διατυπώνεται η εις βάρος του κατηγορία.

• Ένοχος κηρύσσεται ο κατηγορούμενος όταν εκδίδεται καταδικαστική γι’ αυτόν δικαστική απόφαση.