Συνταγματικό δίκαιο

Αρχή της αναλογικότητας - χαρακτηριστικά

Η αρχή της αναλογικότητας καθιερώνεται στο άρθρο 25 παρ.1 εδ.δ’ Σ και επιτάσσει οι κάθε είδους περιορισμοί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να βρίσκονται σε εύλογη αναλογία με τον σκοπό που επιδιώκουν. Οι αστυνομικοί, λ.χ., οφείλουν να χρησιμοποιήσουν τόση βία κατά του δράστη αυτοφώρου εγκλήματος, όση είναι αναγκαία για να τον συλλάβουν. Η χρήση υπερβολικής βίας υπερβαίνει τον σκοπό της σύλληψης και γι’ αυτό προσβάλλει το δικαίωμα του δράστη στην υγεία του (ά.21 παρ.3 Σ). Σύμφωνα με την συνταγματική θεωρία, η αρχή της αναλογικότητας αναλύεται σε τρεις (3) ειδικότερες αρχές:

  1. Την αρχή της προσφορότητας. Σύμφωνα με αυτήν, πρόσφορος είναι ο περιορισμός ενός ανθρώπινου δικαιώματος όταν μπορεί να επιφέρει τον δι’ αυτού επιδιωκόμενο σκοπό. Για παράδειγμα, είναι πρόσφορη η χρήση βίας από αστυνομικούς (και, συνακόλουθα, είναι πρόσφορος ο περιορισμός του δικαιώματος στην υγεία) όταν μπορεί να οδηγήσει στην σύλληψη του δράστη.

  2. Την αρχή της αναγκαιότητας. Σύμφωνα με αυτήν, αναγκαίος είναι ο περιορισμός ενός ανθρώπινου δικαιώματος όταν αποκλείεται η χρήση άλλου, εξίσου μεν πρόσφορου, λιγότερο, όμως, επαχθούς περιορισμού. Για παράδειγμα, είναι αναγκαία η χρήση βίας από αστυνομικούς (και, συνακόλουθα, είναι αναγκαίος ο περιορισμός του δικαιώματος στην υγεία) όταν ο δράστης δεν υπακούει στην εντολή τους να πλησιάσει για να του τοποθετήσουν χειροπέδες. Και

  3. Την αρχή της αναλογικότητας stricto sensu. Σύμφωνα με αυτήν, οι ανώτερες αξίες υπερτερούν και οι κατώτερες αξίες υποχωρούν. Για παράδειγμα, η σύλληψη του δράστη ενός εγκλήματος, η αξία, δηλαδή, της απονομής δικαιοσύνης, υπερτερεί, υπό τους ανωτέρω όρους, της αξίας της προστασίας της υγείας των πολιτών, εν προκειμένω του δράστη.

Βουλευτικές σύνοδοι - είδη

   Τα είδη των βουλευτικών συνόδων είναι τα εξής τρία (3):

  1. Η τακτική βουλευτική σύνοδος. Είναι η σύνοδος στην οποία η Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων συνέρχεται αυτοδικαίως την πρώτη Δευτέρα του μηνός Οκτωβρίου κάθε έτους (ά.64 παρ.1 Σ, ά.22 παρ.2 ΚτΒ). Η διάρκεια της τακτικής βουλευτικής συνόδου δεν μπορεί να είναι μικρότερη από πέντε (5) μήνες, σε αυτήν, δε, ψηφίζεται υποχρεωτικά ο προϋπολογισμός του Κράτους (ά.64 παρ.2 Σ). Σε τακτική σύνοδο, επίσης, συγκαλείται η Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την διεξαγωγή των γενικών βουλευτικών εκλογών (ά.53 παρ.1 Σ).

  2. Η έκτακτη βουλευτική σύνοδος. Είναι η σύνοδος στην οποία συγκαλεί την Βουλή των Ελλήνων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάθε φορά που το κρίνει εύλογο (ά.40 παρ.1 Σ). Και

  3. Η ειδική βουλευτική σύνοδος. Είναι η σύνοδος στην οποία συνέρχεται υποχρεωτικά η Βουλή των Ελλήνων όταν συντρέξουν ορισμένες περιστάσεις, για να ασκήσει μια ειδική συνταγματική αρμοδιότητά της.

Βουλευτική περίοδος - έννοια

   Βουλευτική περίοδος είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο (2) εκλογικών αναμετρήσεων (ά.53 παρ.1 Σ).

Γενικές αρχές εφαρμογής των κανόνων δικαίου

   Οι γενικές αρχές της εφαρμογής των κανόνων δικαίου είναι κατά σειράν προτεραιότητος οι εξής τρεις (3):

  1. Ο υπέρτερος κανόνας υπερισχύει του υποδεέστερου (Lex superior derogat legi inferiori). Ο κανόνας δικαίου που περιέχεται σε νόμο υπερισχύει, λ.χ., σε κάθε περίπτωση του κανόνα δικαίου που περιέχεται σε κανονιστική διοικητική πράξη.

  2. Ο ειδικός κανόνας υπερισχύει του γενικού (Lex specialis derogat legi generali). O κανόνας δικαίου, λ.χ., που περιέχεται σε Προεδρικό Διάταγμα και θεσπίζει εξαίρεση από την ασφάλιση όταν ο οδηγός οχήματος στερείται της άδειας οδήγησης που προβλέπεται από τον νόμο υπερισχύει του κανόνα δικαίου που περιέχεται στο ίδιο Διάταγμα και θεσπίζει την ευθύνη του ασφαλιστή. Και

  3. Ο νεώτερος κανόνας υπερισχύει του προγενέστερου (Lex posterior derogat legi priori). Ο κανόνας δικαίου, λ.χ., που περιέχεται στον Ν 4335/2015 και τροποποιεί τον ΚΠολΔ υπερισχύει του κανόνα δικαίου που περιέχεται στον Ν 4055/2012 και τροποποιεί επίσης τον ΚΠολΔ.

  Η σειρά προτεραιότητος των ανωτέρω τριών (3) γενικών αρχών σημαίνει, λ.χ., ότι ο νεώτερος γενικός κανόνας δεν υπερισχύει του προγενέστερου ειδικού ή ότι ο ειδικός υποδεέστερος κανόνας δεν υπερισχύει του γενικού υπέρτερου.

Διαδικασία ψήφισης νομοσχεδίων/προτάσεων νόμων

Ύλη

Έργο διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών

Έργο Ολομέλειας της Βουλής

Έργο Τμήματος Διακοπής Εργασιών της Βουλής

Νομοσχέδια και προτάσεις νόμων αποκλειστικής αρμοδιότητας της Ολομέλειας της Βουλής (ά.72 παρ.1 Σ)

Επεξεργασία και σύνταξη έκθεσης (ά.74 παρ.2 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση τρεις (3) φορές: κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολο (ά.76 παρ.1 Σ)

Λοιπά νομοσχέδια και προτάσεις νόμων (ά.72 παρ.2 Σ)

Επεξεργασία και σύνταξη έκθεσης (ά.74 παρ.2 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση τρεις (3) φορές: κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολο (ά.76 παρ.1 Σ)

Λοιπά νομοσχέδια και προτάσεις νόμων (ά.72 παρ.2 Σ)

Επεξεργασία και σύνταξη έκθεσης (ά.74 παρ.2 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση τρεις (3) φορές: κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολο (ά.76 παρ.1 Σ)

Λοιπά νομοσχέδια και προτάσεις νόμων (ά.72 παρ.2 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση (ά.72 παρ.4 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση μία (1) φορά (ά.72 παρ.4 εδ.α’ Σ)

Λοιπά νομοσχέδια και προτάσεις νόμων (ά.72 παρ.2 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση (ά.72 παρ.4 Σ)

Συζήτηση και ψήφιση μία (1) φορά (ά.72 παρ.4 εδ.α’ Σ)

Ιεραρχία κανόνων δικαίου στην ελληνική έννομη τάξη

Οι κανόνες δικαίου της ελληνικής έννομης τάξης ιεραρχούνται με την εξής σειρά, από τους υπέρτερους προς τους υποδεέστερους:

  1.    Ενωσιακό δίκαιο (ερμηνεία ά.28 παρ.2, 3 Σ)

  2.    Σύνταγμα

  3.    Κυρωμένο διεθνές δίκαιο (ά.28 παρ.1 Σ)

  4.    Νόμοι (ά.93 παρ.4 Σ)

  5.    Κανονιστικές διοικητικές πράξεις (ερμηνεία ά.43 Σ)

Κανονιστική εξουσιοδότηση - είδη

   Τα είδη της κανονιστικής εξουσιοδότησης είναι τα εξής δύο (2):

  1. Η συνταγματική εξουσιοδότηση, κατά την οποία η Διοίκηση εξουσιοδοτείται ευθέως από το Σύνταγμα να εκδώσει κανονιστικές διοικητικές πράξεις, λ.χ. απονομή από την Διοίκηση αρμοδιοτήτων σε υφυπουργούς στο ά.83 παρ.2 Σ. Και

  2. Η νομοθετική εξουσιοδότηση, κατά την οποία η Διοίκηση εξουσιοδοτείται άμεσα από νόμο και έμμεσα από το Σύνταγμα να εκδώσει κανονιστικές διοικητικές πράξεις, λ.χ. έκδοση κανονιστικών Προεδρικών Διαταγμάτων βάσει εξουσιοδοτούντος νόμου στο ά.43 παρ.2 εδ.α’ Σ.

Παραίτηση κυβέρνησης - παράδειγμα

Παράδειγμα παραιτήσεως κυβέρνησης (ά.38 παρ.1 Σ) είναι η παραίτηση της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα (συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ) στις 20 Αυγούστου 2015. Ακολουθήθηκε, κατόπιν, η διαδικασία των διερευνητικών εντολών, όχι όμως, κατά παράβαση του Συντάγματος, και η προσπάθεια σχηματισμού οικουμενικής κυβέρνησης, και σχηματίστηκε κατευθείαν υπηρεσιακή κυβέρνηση από την πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Βασιλική Θάνου, η οποία οδήγησε την χώρα στις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015 (ά.37 παρ.3 εδ.γ’ Σ).

Παραίτηση Πρωθυπουργού - παράδειγμα

Παράδειγμα παραιτήσεως Πρωθυπουργού (ά.38 παρ.2 Σ) είναι η παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ) τον Νοέμβριο του 2011. Αντικαταστάθηκε από τον τεχνοκράτη Λουκά Παπαδήμο, τον οποίο πρότειναν και, εν συνεχεία, στήριξαν οι κοινοβουλευτικές ομάδες του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ. Αυτή η κυβέρνηση ευρείας αποδοχής – συνεργασίας παρέμεινε στην εξουσία για έξι (6) μήνες και παραιτήθηκε στις 17 Μαΐου 2012.

Προεδρική διάλυση της Βουλής - παράδειγμα

Παράδειγμα προεδρικής διάλυσης της Βουλής (ά.32 παρ.4 Σ) είναι η διάλυσή της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια στις 29 Δεκεμβρίου 2014, υπό την κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά (ΝΔ), μετά την αδυναμία επίτευξης της πλειοψηφίας των 3/5 στις τρεις (3) ψηφοφορίες που διεξήχθησαν για την ανάδειξη του Σταύρου Δήμα ως ΠτΔ (στις 17, 23 και 29 Δεκεμβρίου 2014), ο οποίος έλαβε 168 ψήφους, δηλαδή τις ψήφους των βουλευτών της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, με τον Αλέξη Τσίπρα (συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ) ως πρωθυπουργό, εξέλεξε στις 18 Φεβρουαρίου 2015 ως ΠτΔ τον Προκόπη Παυλόπουλο με 233 ψήφους, δηλαδή με τις ψήφους των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, των ΑΝΕΛ και της ΝΔ.